Sala Filippseyja til Bandaríkjanna eftir spænsk-ameríska stríðið

Eftir spænsk-ameríska stríðið árið 1898 stóð Spánn frammi fyrir því að missa meginhluta nýlenduveldis síns. Eitt af umdeildustu atriðum friðarsamningsins í París, sem var undirritaður 10. desember 1898, var sala Spánar á Filippseyjum til Bandaríkjanna fyrir 20 milljónir Bandaríkjadala. Þessi sala markaði endalok spænskra yfirráða á eyjunum og upphaf bandarískra áhrifa í Asíu.

Áður en til þessa kom hafði spænska heimsveldið glatað lykilnýlendum sínum, þar á meðal Kúbu og Púertó Ríkó, í kjölfar ósigurs gegn Bandaríkjunum. Filippseyjar voru hins vegar enn undir stjórn Spánverja, þrátt fyrir uppreisn heimamanna sem hófst árið 1896. Þegar Bandaríkin hófu hernað gegn Spáni árið 1898, í kjölfar sprengingar á herskipinu USS Maine í höfninni í Havana, breiddust átökin út til Filippseyja. Bandaríski flotinn, undir stjórn George Dewey, sigraði spænska flotann í Manila-flóa í maí sama ár. Með því urðu Bandaríkjamenn herveldi á eyjaklasanum, en Filippseyingar héldu áfram að berjast fyrir sjálfstæði.

Þegar Spánverjar og Bandaríkjamenn settust að samningaborðinu í París höfðu þeir lítinn sem engan ásetning að taka tillit til óska Filippseyinga um sjálfstæði. Spánverjar stóðu frammi fyrir þeirri staðreynd að þeir réðu ekki lengur yfir eyjunum í raun, og Bandaríkjamenn vildu tryggja sér hernaðar- og efnahagslega hagsmuni í Asíu. Lausnin varð sú að Spánn seldi Filippseyjar formlega til Bandaríkjanna fyrir 20 milljónir dala, upphæð sem var aðallega táknræn frekar en raunveruleg endurgreiðsla.

Sala Filippseyja til Bandaríkjanna vakti hörð viðbrögð meðal Filippseyinga. Emilio Aguinaldo, leiðtogi sjálfstæðishreyfingarinnar, lýsti yfir sjálfstæði Filippseyja í júní 1898, en lýðveldið sem hann stofnaði var aldrei viðurkennt af alþjóðasamfélaginu. Þegar Bandaríkin tóku formlega við stjórn eyjanna árið 1899 hófst Filippseyska-frelsisstríðið, þar sem Filippseyingar börðust gegn yfirráðum Bandaríkjanna. Stríðið stóð yfir til 1902 og kostaði hundruð þúsunda manna lífið. Einn af þeim sem börðust í því stríði var Íslendingurinn Jón Stefánsson, eftir það nefndur Filippseyjakappi. 

Að lokum varð sala Spánar á Filippseyjum til Bandaríkjanna táknræn fyrir umskiptin frá spænskri nýlendustefnu til bandarískra yfirráða. Hún markaði einnig upphaf afskipta Bandaríkjanna af málefnum Filippseyja, sem leiddu að lokum til sjálfstæðis landsins árið 1946 eftir seinni heimsstyrjöldina.

Athugasemdir

[Guðjón E. Hreinberg, 17.2.2025 kl. 14:08]

Takk fyrir þetta - en er meira vitað um Filippseyjakappa?

[Ragnar Geir Brynjólfsson, 17.2.2025 kl. 15:03]

Sæll Guðjón og takk fyrir innlitið! Já, það er töluvert vitað um Jón Filippseyjakappa, upplýsingar um hann finnast víða bæði á netinu og í tímaritum, einnig var hans getið á rás 1 fyrir nokkrum árum. Kv./Ragnar.