Leigubílamarkaðurinn: Stöðvarskylda, eftirlit eða áframhaldandi óreiða?

Undanfarin tvö ár hafa ný lög um leigubíla sýnt sig í reynd. Niðurstaðan er ekki uppörvandi: yfir hundrað og fimmtíu kvartanir hafa borist, níu leyfishafar hafa misst leyfi og ferðamenn jafnt sem Íslendingar sitja eftir með ótraust á þessari grunnþjónustu. Nú stendur stjórnvöldum til boða að velja leið: endurvekja stöðvarskyldu eða efla opinbert eftirlit. En hvað felst í þessum kostum?

Stöðvarskylda með nútímatækni væri allt annað fyrirbæri en gamla kerfið. Í dag ættu stöðvar að geta boðið upp á smáforrit og miðlægan gagnagrunn sem heldur utan um verð, ferðir og þjónustu. Í þessu tilfelli er eftirlit einfalt og sjálfvirkt: tölvugreining sem greinir frávik samstundis. Kostnaðurinn lendir ekki á skattgreiðendum heldur stöðvum og bílstjórum, en á móti eykst traust almennings. 

Aukin opinber eftirlitsumgjörð væri hefðbundnari leið. Þá þyrfti Samgöngustofa að ráða fleiri starfsmenn, taka við kvörtunum, leggja á sektir og sjá um eftirfylgni. Þetta tryggir vissulega að eitthvað sé gert, en kostar skattgreiðendur að líkindum meira, byggir á eftiráviðbrögðum og þenur út eftirlitskerfi. Þessi leið væri dæmigerð fyrir útþenslu ríkisvaldsins sem viðskiptasamtök hafa yfirleitt gagnrýnt.

Haldið áfram án róttækra breytinga þýðir áframhaldandi óánægja. Kvartanir munu halda áfram að berast, orðspor stéttarinnar skaðast og traust neytenda veikist. Þetta er ódýrasti kosturinn fyrir ríkissjóð en líklega sá sem skilar minnstu fyrir samfélagið til lengri tíma.

Það er kominn tími til að stjórnvöld geri upp hug sinn. Annaðhvort treystum við nýrri tækni til að tryggja gegnsæi og traust með stöðvarskyldu, eða þá að við förum út í dýrt opinbert eftirlit sem krefst aukins ríkisreksturs. Þriðji kosturinn — að gera ekkert — er ekki raunverulegur valkostur, því hann þýðir áframhaldandi óreiðu og skaðar bæði neytendur og stéttina sjálfa. Leigubílamarkaðurinn þarf traust, og sú ákvörðun er orðin aðkallandi.