Dr. Peter Navarro og kenningar hans

Dr. Peter Navarro sem nú er í heimsfréttunum vegna ágreinings við Elon Musk hefur verið mjög gagnrýndur fyrir áherslur sínar í tengslum við alþjóðahyggju og frjáls milliríkjaviðskipti. Hagfræðikenningar hans byggjast að miklu leyti á þeirri hugsun að frjáls viðskipti séu ekki alltaf hagkvæm fyrir öll ríki og að þau geti haft neikvæð áhrif á innlenda framleiðslu, sérstaklega þegar þau eru ójöfn á milli landa.

Navarro er mjög andsnúinn þeirri hugmynd að frjáls viðskipti leiði alltaf til hagkvæmni og hefur bent á að það geti í raun skaðað hagsmuni þjóðar þegar viðskipti við ákveðin lönd (svo sem Kína) eru ójöfn. Hann telur að mörg ríkja hafi orðið fyrir efnahagslegum skaða vegna þess að þau hafi ekki lagt nægjanlega áherslu á að verja innlenda atvinnu og verndað sína framleiðslu gegn óheftum innflutningi, sem hefur leitt til þess að sum iðnaðarlönd, sérstaklega Bandaríkin, hafa glatað störfum í mörgum geirum.

Í bókum sínum, svo sem Death by China og Crouching Tiger, beinir Navarro mjög harðri gagnrýni að kínverskum stjórnvöldum og hvernig þau hafa nýtt sér frjáls viðskipti til að ná yfirhöndinni á alþjóðavísu. Hann heldur því fram að kínversk efnahagsstefna hafi verið ósanngjörn og að hún hafi verið knúin áfram af ríkisáætlunum sem hafi skaðað efnahagslíf annarra landa. Með því að stuðla að meira sjálfstæði og sjálfbærni innanlands heldur Navarro því fram að Bandaríkin ættu að nýta sér tolla og viðskiptaaðgerðir til að verja innlenda framleiðslu eins og nú hefur orðið raunin. 

Hugmyndir Navarro eru oft skilgreindar sem "hagræn þjóðernishyggja" þar sem áhersla er lögð á verndun innlendra vinnumarkaða og framleiðslu, og það að draga úr frjálsum viðskiptum þegar þau eru óhagstæð. Þetta ber í bága við hefðbundna alþjóðahyggju sem leggur áherslu á frjáls viðskipti milli landa.

Athugasemdir

[Guðjón E. Hreinberg, 9.4.2025 kl. 12:22]

Fín samantekt - og eins og bent er á - nútíma hnattrænn marxismi neytar að fræða fólk um neitt raunsæi í þessum efnum.

[Ragnar Geir Brynjólfsson, 9.4.2025 kl. 20:00]

Takk fyrir innlitið og athugasemdina Guðjón.

Það má færa rök fyrir því að stefna Kína í alþjóðlegum viðskiptum hafi ákveðin einkenni sem hægt er að tengja við hnattrænan marxisma, þó ekki í hefðbundnum skilningi.

Kína styður mjög virka þátttöku í alþjóðlegu hagkerfi en gerir það undir stjórn ríkisins, þar sem ríkið hefur afgerandi áhrif á framleiðslu, innflutning, útflutning og fjárfestingar erlendis (t.d. í gegnum "Belti og braut"). Þetta er ekki klassísk markaðshyggja heldur ríkisrekinn kapítalismi, með áherslu á samhæfða hagsmunagæslu í þágu þjóðarinnar.

Þeir sem gagnrýna þessa stefnu líta stundum á hana sem eins konar marxíska alþjóðahyggju, þar sem ríkið beitir sér af fullum þunga í alþjóðlegum viðskiptum til að tryggja áhrif og yfirburði, en án áherslu á lýðræði eða frjálsa samkeppni. Þetta veldur togstreitu við vestræn hagkerfi sem byggja (að nafninu til) á frjálsum markaði og jafnræði fyrirtækja. Peter Navarro hefur einmitt gagnrýnt þetta í bókum sínum og kallað stefnu Kína ósanngjarna.

Í því samhengi eru kenningar Navarros sem má kalla "hagræna þjóðernishyggju" ákveðið andsvar við þessari þróun. Hann hafnar þeirri trú að frjáls viðskipti leiði sjálfkrafa til almenns ávinnings, sérstaklega þegar ríki eins og Kína beita ríkisdrifnum hagkerfum. Hann sér það sem brýnt að ríki verndi eigin framleiðslu og sjálfbærni, og að rétt sé að endurmeta traustið á hnattrænum lausnum í nafni efnahagslegs raunsæis.