Forsendur sátta um miðsvæðið á Selfossi

Í greinargerð nýsamþykkts skipulags fyrir miðsvæðið á Selfossi er því haldið fram að „miðsvæði einkennist einna helst af umferðarmiklum götum og stórum bílastæðum. Er miðsvæðið því ekki talið búa yfir sérkennum sem vert er að byggja tillögugerð á.“

Ef horft er á loftmynd af hinu umrædda svæði sem afmarkast af Eyravegi og Austurvegi til norðurs og aðliggjandi íbúðarlóðum við Tryggvagötu til austurs, Sunnuvegi til suðurs og Kirkjuvegi til vesturs má taka undir þetta sjónarmið. Fæstir horfa samt á svæðið af himni ofan. Stór hluti þess blasir aftur á móti við þegar komið er yfir brúna að norðan en frá því sjónarhorni munu líklega flestir sjá það. Það er því eðlilegt að hönnunarforsendur svæðisins séu settar í samhengi við ekki bara svipfögur hús sem blasa við á svæðinu sjálfu heldur einnig á aðliggjandi svæðum. 

Ég hef leyft mér að halda því fram að í aðkomunni norðan frá sé einstæða fegurð að finna þ.e.a.s. ef horft er framhjá hótelbyggingunni og bakhluta Austurvegar 3-5. Sveigur árinnar og brúin, en einnig mannvirkin sem sjást frá veginum varpa sterkri mynd í huga vegfarandans. Þessu sjónarmiði kom ég til skila með bókun í fundargerð skipulags- og byggingarnefndar Svf. Árborgar, 48. fundi 16. febrúar 2018 og sem Fréttablaðið greindi einnig frá í frétt sinni í blaðinu 23.02.2018. Í þessari sterku og fallegu mynd eru að mínu mati verðmæti falin sem hægt er að byggja á enn meiri verðmæti til framtíðar eins og ég kom til skila í síðustu bloggfærslu. 

Þau hús sem nefnd eru í bókuninni eru Ráðhúsið og húsin þrjú í framhaldi af því sem eru innan skipulagsreitsins. Einnig voru nefnd  Selfosskirkja, Tryggvaskáli, Kaffi krús, Landsbankinn og „Gamli bankinn“. Í viðbót við þau mætti einnig nefna Selfossbæina, Litla leikhúsið við Sigtún og húsið Ingólf sem eitt sinn prýddi svæðið. Ef gamla mjólkurbúið rís á svæðinu mun það einnig styrkja þessa klassísku sunnlensku og „selfyssku“ ásýnd svæðisins. 

Ef ætlunin er að byggja hús á miðsvæðinu og sér í lagi hús í gömlum stíl þá er sjálfsagt að hönnun og útlit þeirra kallist á við útlit þeirra húsa sem hér hafa verið nefnd og að svipmót hinna nýju húsa kalli ekki fram stílbrot við svipmót þessara húsa. Það er afar mikilvægt að tryggja að áframhaldandi þróun í byggingarstíl á svæðinu verði á forsendum byggðarinnar á svæðinu. Að þróunin verði ekki látin eftir hönnuðum sem fá frjálsar hendur um stíltilraunir sínar eins og hótelbyggingin ber merki um og einnig að þeir fái ekki að hanna bæði aðalskipulag og deiliskipulag fyrir sig sjálfa á þeim forsendum um útlit bygginga sem þeim hugnast best sjálfum eins og núverandi skipulag er dæmi um.

Skýr sýn og framtíðarstefna á þessum forsendum myndi auðvelda vinnu við þróun og endurhönnun þeirra deiliskipulaga við Austurveg og Eyraveg sem munu þarfnast endurnýjunar og gæti einnig verið leið til sátta í skipulagsmálum. Hér þarf að finna hinn gullna meðalveg sem liggur einhvers staðar á milli verndunar annars vegar og „hinna frjálsu handa framkvæmdaaðila“ hins vegar. Ég efa ekki að þeir hönnuðir finnast sem eru tilbúnir að spreyta sig á því verkefni. 

 

Heildstætt svipmót miðbæjar Selfoss gæti skapað verðmæti til framtíðar

Það er eðli verðmæta að úr þeim má gera enn meira virði til framtíðar. En það er líka nokkuð ljóst að ef fólk gerir sér ekki grein fyrir að í þeirra ranni sé verðmæti að finna þá munu líklega fáir benda þeim á það. Ennþá má segja að byggðir Árborgar búi yfir heildstæðu svipmóti og verðmætum sérkennum. Margir sjá í þessum sérkennum menningarverðmæti sem hægt er að byggja á til framtíðar. Nú þegar laðar svipmót og sérkenni strandbyggðanna til sín ferðafólk.

Það urðu mér því mikil vonbrigði að sjá að í greinargerð um breytingu á aðalskipulagi fyrir miðbæ Selfoss sem nýlega var samþykkt stendur að miðsvæðið búi ekki yfir sérkennum sem vert sé að byggja framtíðaruppbyggingu svæðisins á og að markmið aðalskipulagsins sé að reisa þétta byggð með fjölbreyttu yfirbragði ólíkra húsa. Því er reyndar bætt við að þau hús sem þarna eigi að rísa eigi að taka mið af núverandi byggð. Þessi texti greinargerðarinnar er mótsagnakenndur og því er hætt við að framkvæmdaaðilar muni ráða því sem þeir vilja ráða um útlit húsa á svæðinu. Sannfæringar minnar vegna gat ég því ekki annað en greitt atkvæði gegn tillögunni á fundi skipulags- og byggingarnefndar hinn 16. febrúar síðastliðinn.

Áður hafði ég gert athugasemd við deiliskipulagstillögu miðbæjarins í þá veru að í henni væri ekki sett fram leiðsögn um útlit fyrirhugaðra bygginga til að samræmis yrði gætt í heildarsvip og byggingarstíl. Í svari sem bæjarlögmaður tók saman og fulltrúar D - lista í nefndinni samþykktu kom eftirfarandi fram:

„Í umræddri deiliskipulagsbreytingu var ákveðið að gera ekki fastmótaðar útlitskröfur á byggingum. Framkvæmdaraðilar hafa því frjálsar hendur með hvernig þeir haga útliti bygginga á svæðinu innan marka laga og reglugerða. Skipulags- og byggingarnefnd skal meta útlitshönnun bygginga en markmiðið er fjölbreytt yfirbragð byggðar eins og fram kemur í kafla 3.4 í greinargerð deiliskipulagstillögunnar.“

Hætt er við að þrátt fyrir varnaglana tvo, þann í aðalskipulaginu sem segir að byggðin eigi að taka mið af núverandi byggð og hinn í deiliskipulaginu sem segir að skipulags- og byggingarnefnd skuli meta útlitshönnun bygginga að það verði á brattann að sækja fyrir pólitískt kjörna fulltrúa að hafa áhrif á það hvernig byggingar svæðisins munu líta út.

Í þessu sambandi hefur ávallt verið talað um að á svæðinu eigi að rísa kjarni húsa í gömlum stíl. Í orðalagi bæði hins nýsamþykkta aðalskipulags og deiliskipulags er samt ekki staðinn nægilega öflugur vörður um heildstætt útlit svæðisins. Þvert á móti er fjölbreytt yfirbragð byggðar tryggt.

Góðar fyrirætlanir geta breyst og þróast og eignir geta skipt um hendur. Ekki er tryggt að framkvæmdaaðilar framtíðarinnar á svæðinu verði allir sammála því að viðhalda því svipmóti sem hin fegurstu eldri núverandi hús í miðbæ Selfoss eða næsta nágrenni hans gefa tilefni til og einnig ekki heldur að viðhalda þeim sérkennum sem byggðakjarni í gömlum stíl gæti gefið tilefni til. Afleiðingin gæti orðið sundurleitt samansafn húsa að útliti og gerð og í hinum ýmsu stílbrigðum á svæðinu.

Það þarf að vanda enn betur til bæði aðalskipulags og deiliskipulags á þessu svæði, byggja inn í þessi skipulög varnagla sem vernda sérkenni byggðarinnar og tryggja heildstætt svipmót svæðisins, svipmót sem myndi kallast á við þau hús og sérkenni sem fegurst þykja á miðsvæðinu og í nágrenni þess. Þannig gæti heildstætt svipmót miðbæjar Selfoss skapað verðmæti til framtíðar. 

 

Viðbót 31.07.2018: Sjá meðfylgjandi mynd af bréfi frá skipulags- og byggingarfulltrúar svf. Árborgar: