Gætu talstöðvar komið sér vel þegar innviðir netsambands bregðast?

Gamall Grímseyingur sagði mér þá sögu að eitt sinn þegar kona var í barnsnauð í eynni var róið eftir hjálp. Eftir margra klukkustunda róður til lands var læknir sóttur og síðan róið til baka. En þegar í eyna var komið var konan látin. Þetta breyttist þegar talstöðin kom í eyna; þá var hægt að kalla til lands og stytta viðbragðstíma til muna. Þessi saga felur í sér lexíu hvað varðar hið mikla traust sem nútíminn ber til innviða sem byggja á netsambandi því eins og þróunin hefur verið síðustu ár er allt traust sett á netsambandið en hvað gerist ef það rofnar?

Það kemur æ betur í ljós að stöðugt netsamband er ekki jafn sjálfsagt og talið hefur verið, ekki einungis vegna ytri ógna sem steðja að sæstrengjum, heldur reynist oft og tíðum vera áskorun hérlendis að halda uppi netsambandi vegna erfiðra náttúruaðstæðna, einkum yfir háveturinn. Illviðri, þar á meðal ísing hafa valdið skemmdum á rafmagnslínum, sem hafa haft bein áhrif á heimili og atvinnurekstur. Slíkar truflanir gætu einnig leitt til þess að FM-öryggisútvarpssendingar og GSM-farsímasamband detti út í þeim tilfellum þar sem netsamband er lykillinn að gagnasamskiptum þessara innviða. 

Nýlegt dæmi er atvik sem varð á Grenivík 20. janúar síðastliðinn, þegar síma- og netsamband rofnaði fyrripart dags vegna bilunar í stofntengingu. Svipað atvik varð einnig á Skagaströnd í síðasta mánuði þegar ljósleiðarinn slitnaði í vatnavöxtum. Þetta olli því að netsamband lagðist af og farsímasamband varð mjög takmarkað. Sveitarstjórinn á Skagaströnd lýsti ástandinu þannig: „Það sem gerist þegar þetta á sér stað er að það verður bara almannahættuástand á Skagaströnd.“ Hún nefndi jafnframt að núverandi lausnir, eins og að keyra á milli gatna með Tetrastöð, væru langt frá því að vera viðunandi. Þótt Tetra-kerfið sé almennt sjálfstætt, getur það orðið fyrir áhrifum ef stærri hlutar innviða þess bregðast. Þetta beinir athyglinni að því hvort ástæða sé til að kanna varaleiðir, þar á meðal VHF-talstöðvakerfið.

Kostnaður við uppbyggingu netsambandsinnviða og áskoranir tengdar fjármögnun gera því miður ólíklegt að ástandið batni mikið á landsvísu í náinni framtíð. Þrátt fyrir að umbætur hafi lengi verið til umræðu, miðar framkvæmdum hægt. Þegar, en ekki ef, netsamband bregst er líklega skárra að fara ekki nema um það bil 30 ár aftur í tímann, til tíma talstöðvanna heldur en að fara yfir 100 ár til baka inn í fortíðina eins og hún var án fjarskipta. Ég læt því Almannavörnum í té þá vinsamlegu ábendingu að kanna hvort ástæða sé til að uppfæra og bæta í leiðbeiningar til íbúa á þessum svæðum og jafnvel víðar. Slíkar leiðbeiningar gætu hugsanlega innihaldið upplýsingar um varaleiðir, varaafl, Starlink gervihnattakerfið, talstöðvar eða annað sem sérfræðingar telja að geti orðið fólki til liðveislu í aðstæðum sem þessum. 

https://www.mbl.is/frettir/innlent/2025/01/20/allt_samband_uti_sem_stendur/

https://nyr.ruv.is/frettir/innlent/2025-01-20-vidgerd-a-ljosleidaranum-til-grenivikur-langt-komin-433595

https://nyr.ruv.is/frettir/innlent/2024-12-09-alvarleg-fjarskiptabilun-thegar-ljosleidari-rofnadi-vid-skagastrond-430575

Athugasemdir

[Ragnar Geir Brynjólfsson, 27.1.2025 kl. 06:47]

Til að fyrirbyggja misskilning þá er rétt að taka fram að Tetra kerfið (Terrestrial Trunked Radio) byggir ekki á netsambandi eins og almennt internet eða farsímanet. Það er sjálfstætt fjarskiptakerfi sem hannað er sérstaklega fyrir öryggis- og neyðarþjónustu (lögreglu, slökkvilið, sjúkraflutninga o.fl.) og önnur samtök sem þurfa örugg og áreiðanleg samskipti.

Tetra notar sérútbúin útvarpskerfi sem samanstanda af grunnstöðvum (base stations) og sérstökum Tetra-símaeiningum. Kerfið notar tíðnisvið sem eru úthlutuð til þess, og öll samskipti fara um þessa innviði frekar en internetið.

Hins vegar geta Tetra-kerfi tengst öðrum samskiptanetum, eins og hefðbundnum símanetum eða IP-netum, ef þess þarf, en það er ekki frumskilyrði fyrir virkni þeirra. Þetta gerir þau sérstaklega áreiðanleg í aðstæðum þar sem almennt netsamband liggur niðri, eins og í hamförum eða öðrum neyðarástandi.

Aðalatriði er að almenningur hefur ekki aðgang að Tetra-kerfinu á Íslandi. Kerfið er hannað fyrir sérstakar öryggis- og neyðarþjónustur og er lokað kerfi sem er ekki opið almenningi. Á Íslandi er það einkum neyðar- og öryggisþjónustan (eins og lögreglan, slökkviliðið, Landhelgisgæslan og sjúkraflutningar) sem notar Tetra-kerfið, ásamt öðrum aðilum sem tengjast almannaöryggi, svo sem björgunarsveitum og ákveðnum innviðum.

Tetra-kerfið er búið innbyggðum öryggis- og dulritunarbúnaði sem tryggir að aðeins viðurkenndir notendur hafi aðgang að samskiptum. Þetta er mikilvægt til að verja samskiptin gegn utanaðkomandi hlerunum og truflunum, þar sem upplýsingar sem fara um kerfið eru oft viðkvæmar.

Ef almenningur þarf að hafa samband við þjónustur sem nota Tetra, fer það yfir hefðbundin samskiptaleiðir, svo sem með símtölum í 112 eða í gegnum farsímanet.

[Ragnar Geir Brynjólfsson, 29.1.2025 kl. 06:11]

Ég fékk þessa athugasemd senda á Facebook: 

Tetra-kerfið þarf miðjustjórnun ef samskipti eiga að fara á milli tveggja móðurstöðva.... Það hefur í raun sömu annmarka og GSM kerfið að undanskildu því að það kemst í eyjarekstur ef tenging við stjórnstöð/miðju rofnar.